Ang Kasaysayang Pam-pook sa Lente ng Isang Blogger*

Ang Abril ay Buwan ng Panitikang Filipino.

Simulan natin ito sa isang pandaigdigang pangungutya na palasak pa hanggang ngayon. Ang mga aklat o sulating pangkasaysayan daw ay pampasikip lang sa mga silid-aklatan (“so much dead weight on library shelves”) at ang mga aklat na ito ay “the dullest of all the dullest book.” Bakit kaya walang gaanong tumatangkilik sa mga ito? Ano ang kaugnayan ng panitikan sa kasaysayan?

Ang Kanlurang Mindoro ay hindi magagawang makutya ng mga ganitong pananaw. Una, bihi-bihira ang nagsusulat ng lokal na kasaysayan sa atin. Ikalawa, wala naman tayong mga pampublikong silid-aklatan na pasisikipin ng mga ganitong sulatin o aklat. Bakit kaya? (At maraming pang “Bakit” ang kasaysayan ng ating lalawigan!)

Pero ang kutyang ito ay hamon sa atin na sumunod sa mga yapak ng mga sinauna nating historyador kagaya nina Rudy A. Candelario at ng mga yumaong sina Propesor Remegio A. Agpalo, Gil C. Manuel at Rodolfo Meim-Acebes. Isang pagpupugay sa kanila at sa kanilang legasiya.

Ipinapalagay ng marami na ang kasaysayan ay walang praktikal na gamit hindi kagaya ng matematika. Nakakauta pa raw magsa-ulo ng mga pangalan, lugar, petsa at kaganapan na parang wala namang magiging direktang kaugnayan sa ating pang-araw-araw na buhay. Kunsabagay…

Sabi ni Tip O’Neill, dating kasapi ng Mababang Kapulungan ng Estados Unidos, “All politics is local”. (“Ang lahat ng pulitika ay lokal”) at gayundin ka-totoo na ANG LAHAT NG KASAYSAYAN AY LOKAL. Upang mas lumawak ang kaalaman ng mga Filipino sa pambansang kasaysayan, kinakailangang paigtingin ang pananaliksik at pagsusulat sa mga lokal na kasaysayan.

“Hindi mabubuo ang pambansang kasaysayan kung hindi maganda ang lokal na kasaysayan,” wika ni Xiao Chua, isang kilalang propesor ng kasaysayan. Ano ang ambag ng mga manunulat ng Kanlurang Mindoro sa usaping ito?

Para sa mga nasa akademiya, sa mga kolehiyo at pamantasan, kailangang mahusay na maituturo ang pambansang kasaysayan sa tulong ng mga nakalap na kasaysayang pam-pook. Dapat na maging mausisa ang mga guro sa kasaysayan ng mga lugar na kanilang ginagalawan.

Ang mga kuwento ng mga henerasyong nauna sa atin o yaong mga naunang namuhay sa Isla ng Mindoro ay kailangang makalap, masulat at maalagaan bago ito tuluyang mawala sa mga susunod pang henerasyon. Lalo na ang mga Mangyan. Lalo na ang mga mahihirap na parang hindi kinukonsidera na mga pangunahing aktor ng kasaysayan.

Sabi nga ni Virgilio S. Almario, kahit ang Balagtasan ay naglalayon para sa mas mataas na panlipunan at pampulitikang mga tungkulin. Lampas sa paghahatid ng saya, pinapataas nito ang tradisyunal na papel ng makata bilang tagapag-hatid ng katotohanan sa sambayanan.

Ating balikan, kung ang lahat ng pulitika ay lokal, gayundin ang lahat ng kasaysayan. Tumpak lang na maipalagay, na ang mga Pamahalaang Lokal ay malaki ang maiaambag sa layuning ito. Una, dapat na ang mga opisyal ng pamahalaan ay may pandama sa panitikan, kasaysayan at kultura.  Papaano?

Pangarap natin na magkaroon ng isang Sentrong Pangkamalayan sa Kasaysayan at Kultura sa Kanlurang Mindoro. Ito ang magpapatatag sa samahan ng mga propesyunal, historyador, guro, at mga mag-aaral na nasa larangan ng kasaysayang pam-pook at mga pamana o legasiya.

Pagpu-pondo sa mga gawaing pananaliksik at dokumentasyon hanggang sa paglilimbag. At pag-aaral at pagsasa-praktika ng mga makabagong metodo ng pananaliksik.

Pagsasagawa ng mga manuskrito ukol sa ating mga natatanging ka-lalawigan kabilang ang mga lokal na bayani na magtatampok sa kanilang talambuhay at mga gintong kaisipan at dakilang adhikain. Ilan lamang ito sa maraming bagay na maaring gawin ng mga lokal na pamahalaan, lalong lalo na ang pamahalaang panlalawigan para sa kasaysayang pam-pook.

ANG KASAYSAYANG PAM-POOK AY MAKATUTULONG UPANG UNAWAIN SA TAMANG KONTEKSTO ANG ATING MGA NINUNO O SINAUNANG MAMAMAYAN. Dito pumapasok ang aking pahilis o pagkiling sa mga Mangyan. (Hindi po ninyo naitatanong, ako ay ang kasalukuyang Indigenous Peoples’ Affairs Officer (IPAO) ng Bayan ng Sablayan).

Ang papel ng Mangyan sa kasaysayang pam-pook ay dapat na masalamin at mabigyang-tampok. Ito ay upang malaman din ang kanilang kasalukuyang kalalagayan at mga suliranin upang matugunan ng mga kinauukulan batay sa epekto ng mga ito sa kanila.

ANG MGA KASAYSAYANG PAM-POOK AY MAKATUTULONG SA ATING PAG-UGIT KUNG SINO TAYO. Nasa mundo tayo ngayon ng estereotipo. Ang estereotipo ay ang pagtukoy o pagbanggit sa lahat ng negatibong bagay kahit hindi naman totoo. Ang direktang kahulugan nito sa wikang Filipino ay ang pamamaraan ng pambubuska o mabilisang paghusga ng isang tao sa isa pang uri o grupo ng mga tao.

Halimbawa na lamang, ang mga Mangyan ay hindi marunong mag-isip, mga tanga at mga bobo. Ang mga pinuno ng pamahalaan ay matatalino at may mas malaking maiaambag sa kaunlaran ng bayan kaysa sa mga Mangyan. Ang mga kababaihan ay “pambahay” lang at “pang-kama”, at marami pang iba. Magbigay ng halimbawa.

Sabi ni Victoria Plaut isang panlipunan at kultural na sikolohista sa Unibersidad ng California sa kanyang artikulong, “The Cultural Construction of Self and Well-Being: A Tale of Two Cities,” mayroon umanong mga ebidensya na tumutukoy na ang ating mga pook na sinilangan, tinitirhan o pinanggalingan ay may malaking kontribusyon at papel kung sino tayo at kung ano ang pananaw natin sa mundo.

Sa kanyang pananaliksik, malinaw umano na sa kambal nating mga pagkakaiba sa personalidad, ang kultural na pag-inog sa partikular na konteksto ng isang tao ay susing daluyan ng kanyang sarili at pagkatao.

Dagdag pa ni Plaut sa kanyang sulatin na isinalin ko rin, “Sa huli, pagdating sa pananaw sa kanyang sarili ng isang mamamayan ng isang pook at kanyang ganap na kagalingan, may malaking kinalaman ito sa lokal na kultura at kasaysayan” (na maaring nasusulat o hindi).

Ngayon, papaano mo sasabihin na walang praktikal na gamit ang kasaysayan kung katulad ng Pilosopiya ay naglalayon itong tuklasin kung ano ang tao, sino tayo at ano ang layon natin sa daigdig? Kung may kagnayan ito sa pananaw natin sa ating sarili, saang lupalop natin kinuha ang pananaw na wala itong praktikal na gamit o kaugnayan sa buhay natin?

Ang totoong gampanin ng isang historyador o guro ng panitikang pang-kasaysayan ay ang pagpapaliwanag na may kaugnayan at paralelismo ang kasaysayan at ang ating personal, espiritwal at panlipunang pag-iral.

(Akin-akin lang po yan.)

Tungkulin ng mga grupong pampanitikan at pang-kasaysayan na gumamit ng panlipunang kritisismo bilang isang pangkasaysayan metodo. Ito lamang ang ating sandata sa delusyon ng paggamit sa mga pansariling layon at adyenda ng mga elitista. Ito dapat ang ating kiling sa ating pag-iral (“existential bias” ang tawag ko dito).

Hamon sa ating mga historyador ang palaguin ang ating sarili sa ganitong kaisipan at layon na maaring nating tawaging “mental faculty”.

(Lalong akin-akin lang po ito.)

ANG KASAYSAYAN AT PANITIKAN AY MAGKA-UGNAY. Ang panitikan at kasaysayan ay magkaugnay sapagkat ang ating mga ninuno at maging yaong mga nabubuhay sa panahon natin ngayon ay gumagamit ng panitikan sa pagdodokumento at patatala ng mga pangyayari. Ang mga talang ito ay sumasalamin sa mga pangyayaring panlipunan sa bawat yugto ng panahon. Samakatuwid, ang panitikan ay nagsisilbing batayan ng kasaysayan dahil tumutukoy ito sa ating buhay pamayanan. Ang kasaysayan din ay kasalukuyang mga pangyayari na isinusulat sa panitik ng kasalukuyan.

Ang pagsusulat ng kasaysayan at panitikan ay dapat na kritikal sa mga nangyayaring masama sa paligid sapagkat kung babasahin din natin ang kasaysayan, ang panitikan ay dapat na mapagpalaya at nagbabadya at nagtataguyod ng karapatang pantao.

Layunin ng historyador at manunulat na magpamulat kung papaano ang katotohanan ay siyang magpapalaya sa ating lahat.

PAGLALAGOM. Ang aking pagba-blog ng kasaysayang pam-pook ay libangan lang. Ako ay isa lamang sa sinasabi ni Sass Rogando Sasot na “minimal blogger”.  Hindi para sa akademiya ang aking mga isinulat at isusulat pa. Hindi ko rin layon na maisa-aklat ang mga ito. (Pero kung may magka-interes, bakit hindi?)

Dalawang tao ang naka-impluwensya sa aking mag-blog. Si Philip Alcantara, dati kong direktor sa panlipunang apostolado ng Bikaryato Apostoliko ng San Jose at si Joma V. Cordova, bayaw ko sa pinsan. Una akong nagsulat sa Filipino pero sinanay ko na ring gumamit ng wikang Englis. Sa wikang ito ako nagsimulang mag-blog. Ngayon, ang lahat ng mga natatanggap kong pasasalamat sa mga taong naka-istorya ko ang nagbibigay-sigla sa aking magpatuloy.

Mas lalong hindi ko itinuturing na ako ay isang historyador dahil wala naman akong kasanayang pormal dito. Simple lang ang dahilan kung bakit ako nag-ba-blog ng kasaysayang pam-pook, makakalimutin ako. Masaya akong maka-alala at magpa-ala ng mga naganap at mga nagaganap para sa aking sarili at para sa aking mga kaibigan at mga mambabasa.

At sa aking pagsusulat hindi sinasadyang, sabi nga ni Dr. Arnulfo T. Villanueva na siyang direktor ng Sentro ng Wika at Kultura- Kanlurang Mindoro, sa kanyang liham paanyaya sa akin, ako ay makapag-ambag sa aking munting paraan sa pagpipreserba ng literatura at kasaysayan sa ating lalawigan. Salamat din sa aking dating guro sa Filipino na si Gng. Resyjane P. Tabangcura sa pagtitiwala sa aking kakayahan.

Itinuturing ko ang aking sarili bilang isa lamang obhetibong tsismoso at makabagong Lola Basyang o simpleng kwentista ng bayan sa net. Aksidente lang na may malawak na naabot ang aking mga panulat.

Salamat sa Diyos sa aksidenteng ito.

Sa pagtatapos. Ang mga may sariling adyenda sa pulitika at negosyo ay maaring gamitin ang mga alagad ng panitikan at kasaysayan. Sa kanila, tayo ay pawang mga taga-sulat lamang, taga-tago at taga-salansan ng mga sulatin o rekord ng mga tao at pangyayari sa ating lokalidad.

Gagamitin nila tayo sa kanilang interes.

PERO BIBIGUIN NATIN SILA!  

(Akin-akin lang po ito ulit.)

Maraming salamat po sa inyong pagtitiwala at mabuhay tayong lahat!

-------

(* Pagbabahagi ng may-akda sa Mina at Minanang Panitikan ng Mindoro: Isang Tertulyang Pampanitikan noong ika- 26 ng Abril, 2018 sa Sikatuna Beach Hotel, San Roque II, San Jose, Occidental Mindoro. Larawang kuha ni Gng. Lhorie Moises)

Occidental Mindoro lass, Top 10 of the 2017 Bar Exams

She is the true beauty and brains Occidental Mindoro should be proud of.

Emma Ruby Aguilar, the 2011 Binibining San Jose made it to the Top Ten as tenth placer in the 2017 Bar Examinations. Aguilar, a graduate of University of Santo Tomas (UST) College of Civil Law, was born and raised in San Jose Occidental Mindoro. She was in Greece on an official travel when the result came out. She’s a nurse turned lawyer.

Her Facebook cover photo reads, “Dear God, I am placing 2018 in your hands.” Her FB post yesterday reads, “Still in awe for one of the biggest blessings God has given me! Thank you Lord for making me a lawyer (with a bonus) while we were on the plane from Istanbul to Greece. Literally and figuratively in cloud nine earlier!”  The news also came while her hometown is in the midst of its week-long fiesta celebration.

Aguilar was assigned in Sablayan, Occidental Mindoro in line with her short stint with the Department of Social Welfare and Development (DSWD)-Pantawid Pamilyang Pilipino Program after she finished Nursing also from UST, as cum laude. She later took up Civil Law. She garnered 88.40% in said examinations.

She is a grand daughter of former Regional Trial Court (RTC) judge Restituto Aguilar. Her father, Manny, is an engineer while her mother, Ruby, works in a bank.

The first ever Occidental Mindoro- born Bar Top Ten will take her oath on June 1 at the Philippine International Convention Center in Pasay City.

There were a total of 7,227 law graduates who were allowed to take the bar exams. The exams covered eight subjects: Political Law and Labor Law, Civil Law and Taxation, Mercantile Law and Criminal Law, Remedial Law and Legal Ethics and Practical Exercises.

---

(Photo: From Emma Ruby Aguilar’s Facebook page)

Fiesta is temporary, work must be permanent

On Labor Day, thousands or perhaps millions of workers will march on city streets to press for the ending of contractualization of labor. May 1, as I have pointed out time and again, falls on the Feast Day of my hometown’s patron, St. Joseph the Worker. The merriment appears to be endless like our working class’ demand to end contractualization commonly called as “endo”, slang for end-of-contract. The issue is not even part of political discourses in the whole non-industrial province of Occidental Mindoro much more mobilizations as such. The weeklong fiesta celebration starts today.

Endo just became the President Rodrigo R. Duterte’s presidential campaign promise showing that this administration who assured change remains under control of the capitalists. Philippines is controlled by the elite for the prominent legislators and politicians are also business tycoons and industry leaders demonstrating the link with wealth and power, politics and capital. The oligarchs remain strong and influential in this impoverished nation, then and now. What can one expect? Change, it appears, is still at the end of the dark tunnel.

The labor department’s DO 174 just institutionalized contractualization for it is a watered-down, weak and pro-capitalists order coming from the executive branch. The president tossed it to Congress for legislative action. Truth is, labor secretary Silvestre Bello III could easily end contractualization upon orders of his principal. It is crystal clear in Article 106 of the Labor Code that, “The Secretary of Labor and Employment may, by appropriate regulations, restrict or prohibit the contracting-out of labor to protect the rights of workers established under this Code.” For more than two decades, the labor department has adopted the weak approach and has chosen to restrict contracting arrangements instead of prohibiting “endo”. Since the beginning, the department’s method has been demonstrated to be a total letdown.

Truth to tell, festivities, like society in general, cannot exist without work. For work produces the vegetables and plants the farmers display and sell at the trade fair, the fishes and meats and all the food commodities that are abundant in the public market as the fiesta comes near. Work makes us taste and be nourished by the food that the service providers and caterers offer during banquets and boodle fights. Work makes the event organizers, make-up artists and dance instructors or choreographers in a beauty pageant show their crafts to gain respect. Work makes possible the aesthetic value of the floats, stages and all the physical preparations in all the fiesta’s activity venues. Let the contractual employees and the job orders of a certain local government unit and private companies not work in preparation and during fiestas, what kind of fiesta we will have?  For labor is an activity of a human person, physical and intellectual where s/he produces something different for perfection, to say the least, achievements. Work is dynamic and cannot be static. Work is a right and not just a privilege. Work must be permanent and not just temporary.

This blog entry is a humble tribute to those lowly clerks and employees at the Gaisano Mall, Jollibee and Mang Inasal and all the business establishments in San Jose. Including the kasambahays, the labanderas, the security guards, job orders and casual employees of the government especially those who are under the fangs and claws of contractualization. How many San Jose Fiestas will come before they finally enjoy the security of tenure, the living wage and all other rights assured by the Constitution?

This is the very day where the Latin words ora and labora are subdued by festivus. Many roamed in the streets for the grand festival but only a few hears novena masses honoring in prayers their patron saint. A time when only few Catholic workers are aware that Joseph is their patron saint, of the working class and the workers in general.

The existence of human being is for lasting work for creating what is valuable, useful, beneficial, noble, decent and beautiful, 24/7 and this can be truly manifested if the government, especially the executive branch, act on the end of the “endo” now!

Contractualization is the modern-day social leukemia creeping at the very veins of our society.  There is great deal of injustice arrogated by the elite and the value of work is adulterated seriously by way of contractualization of labor. But this reality can be traced back to the Industrial Revolution of yore where work has been reduced to mere commodity or merchandise, bought by the capitalists at the cheapest price and can be discarded when no longer needed like a used adult diaper. It appears that elite globalization or contractualization in particular, is anchored on this reef. Nonetheless, our work should not be something external or alien to ourselves.

Joseph, the foster parent of Jesus, is a Jewish carpenter, ergo, a laborer. Joseph, in nurturing Jesus throughout His years, reminds us that work is naturally inter-related with the work of the Divine and be given meaning through faith. Like Joseph’s parenting, work is doing something for someone else. And in Joseph's case, it is God's.We work not only for ourselves but also for others. We need to honor Joseph and the social class where he belong.

Truly I say to you, Fiesta is a fleeting thing while the dignity of labor isn’t. So, end "endo" now!

--------

Photo: GMA Network

Decorum on Colorum: The Passenger Vans in Occidental Mindoro, Part 2

Contrary to reports, it is not true that the Land Transportation and Regulatory Board or LTFRB is yet to receive any applications for franchise from van operators operating in the whole province now and in the past few years. The application of a certain van transport group had been processed since 2014, as I have stated in my previous blog entry. Unless if the LTFRB already considered all the applications null and void.

It appears that the LTFRB is painting a wrong picture here and some officials easily believe them.

As early as January 21, 2014, Mayor Eduardo B. Gadiano wrote to Atty. Wilson M. Gines, chair of the LTFRB, thru Atty. Roberto D. Peig, director for Region IV. In the letter, Gadiano endorses the franchise application of Mindoro Aircon Van Transport Cooperative, Inc. (MATSCOOP) to operate via San Jose, Occidental Mindoro to Abra de Ilog Port. Also in August 5, 2014, Gov. Mario Gene J. Mendiola made the same endorsement to same authorities and bearing the same prayer.

Both Gadiano and Mendiola cited the benefits of immediate release of the request for franchise of said cooperative, saying that it would contribute largely to progress and development of the province. Despite of this reality, the LTFRB then turned down the request. In the letter dated 19 December 2014, Sherielysse R. Bonifacio, DOTr’s assistant secretary for planning and finance said that “the proposed route of operation is currently served by existing transport services.” Apparently the mentioned “existing transport services” are the bus companies operating in Occidental Mindoro and one of them is Dimple Star Transport. The LTFRB seemingly has a moratorium issuing such franchise then. I just do not know.

As of this moment, only buses are insufficiently catering the needs of the commuters all over the province. With the massive crackdown against colorum vans, it is the general public that suffers the most. There are also reports of some negligence of bus companies coming from passengers especially those who are taking the Manila-OCM route and vice-versa. 

The MATSCOOP was issued by a Certificate of Accreditation by DOTC’s Office of Transport Cooperatives pursuant to Board Resolution No. 2013-09-04. MATSCO was represented by Mr. Camberlen F. Jimenez, a resident of Mamburao where anyone could fact-check the all the data I have presented here.

Not only that, seriously responding to the problem, the Sangguniang Panlalawigan headed by Vice-Governor Peter J. Alfaro approved Resolution No. 191, S. 2014, which is authored by SP Antonio A. Rebong, Jr., chair of the transportation and communication committee of the provincial board, asking for the same plea before the LTFRB. In short, there are transport groups, specifically passenger vans, who had been into intent of getting their franchise. Unless of course if the LTFRB already dumped all their previous requests.

The LTFRB and the concerned LGUs must hurry the tedious processes of finalizing the province’s Public Transport Route Plan (PTRP) and the consequent application (or re-application?) of all the public utility vehicles operating in the province as per the Omnibus Franchising Guidelines of the DOTr or DO 2017-011. 

In outright believing that there are no existing application for franchising, we are killing all our hopes for an inclusive, responsive and progressive transport industry in our province along with other economic gains the industry could bring to us. The solution must be win-win. Anything less is unacceptable! 

Allow me to reiterate what I have said in my previous blog entry, aside from chasing or running against colorum vans in my province, our local leaders must help these transport organizations in cutting down the fees for transport franchises and speed up its application process.

There are applications, believe me. But that depends on how they look at them now. I am a commuter, by the way ...

-----------

elnidoparadise.com