Thursday, February 28, 2008

Lagot Kayo sa FF!

Kaming mga batang nagpapatintero noon sa liwanag ng buwan ay kaagad magpupulasan at kakaripas ng takbo pauwi kapag may mananakot at bubulong nang, “Ayan na ang F.F.… lagot kayo!”. Ang “F.F.” ay pinaikling tawag sa F.F. Cruz na isang construction company. Ayon sa pumutok (o pumatok?) na urban legend noon, ang kumpanya raw na ito ay nag-aabduct ng bata at papatayin upang “ipadugo” (o i-daga?) sa mga kongkreto’t bagong gawang kalsada at tulay para raw tumibay.

Tuwang-tuwa naman si Nanay kasi hindi na gagabihin sa pag-uwi ang kanyang mga anak sa labas (…ng bahay!). Ang PC (Philippine Constabulary) officers rin noon ay kampante na mababawasan ang teach ins at political discussion sessions ng mga aktibista dahil sa mga kuwentong tulad nito. Para rin siguro si Tatay at ang kanyang mga kumpare ay ito ang pulutanin, imbes na ang kapalpakan ng administrasyong Marcos, habang sila’y tumatagay. Ngayon ay 2008 na at naniniwala akong ito ay kuwentong bayan lang na likha ng kolektibong imahinasyon o isang klasikal na halimbawa lang ng urban legend. Katulad ng mga text message na kumakalat ngayon na may mga nawawalang bata umano na dinudukot ang kanilang mga lamang-loob para ibenta.

Pero ito ang totoo hinggil sa F.F. Cruz at hindi ito isang urban legend,.. ha : ang F.F. Cruz ay isang construction company na responsable sa malalaking pagawaing pang-inprastruktura sa Occidental at Oriental Mindoro noong Dekada 70 hanggang 80. Kilala sa buong bansa ang kumpanyang ito hanggang ngayon. Maliban sa construction, ang F.F. Cruz ay namuhunan din sa mina noong 1984. Ito ay sa pamamagitan ng Bulalacao Coal Mines Inc o BCMI sa may 15,000 ektaryang lupain na lubos namang tinutulan ng mga Mangyan. Noon at ngayon. Ang Pangulo ng BCMI ay si Philip F. Cruz nang itigil pansamantala ang eksplorasyon o proyekto.

Walang direktang makapagsabi ngayon kung ano ang tunay na dahilan kung bakit ito tumigil (o pinatigil) maliban sa ilang haka-haka na hindi pa umano “hinog” noon ang karbong miminahin. Noong Marso 1987 ay ipinag-utos ng mga awtoridad sa Maynila ang pag-papatigil dahil nasa loob ito ng lupaing ninuno ng mga katutubo. May mga bali-balita ring ang nagtaboy sa F.F. Cruz na itigil ang eksplorasyon ng mina ay ang malakas na puwersa ng NPA sa Roxas, Mansalay at Bulalacao o ROMANBUL area. Hindi bababa sa 16 na milyong piso umano ang naging lugi ng F.F. Cruz sa proyekto. Hanggang ngayon ay hindi pa malinaw at walang datos na makita hinggil sa paghinto ng operasyon.

Sa report kamakailan ng Alyansa Laban sa Mina (Alamin) at Mangyan Mission ng Bikaryato Apostoliko ng Calapan, ang sakop ng eksplorasyon ay ‘di bababa sa 250,000 ektaryang lupain. Inisyuhan ito ng Environmental Compliance Certificate o ECC noong Hulyo 11, 1984 na may bisa hanggang Hulyo 10, 2010. Isa itong renewable contract term na patuloy pa ring sinasaligan ng kumpanya. Dagdag pa ng Mangyan Mission at ng Alamin, aktibo na naman sa gawaing pre-exploration ang F.F. Cruz at nananatiling legal na tuntungan nito ay PD 972 o Coal Development Act of 1976.

Pero patuloy na naninindigan ang Pinagkausahan Hanunuo Mangyan sa Daga Ginurang o PHADAG na hindi nila papayagang muling buksan ang pagmimina sa Brgy. Cambunang, sakop ng Bulalacao. Sayang nga naman ang higit sa 30 taon nilang pakikibaka para sa pagkilala, karapatan at proteksyon sa kanilang lupain. Noong isang taon kasi, isinumite ng PHADAG sa National Commission for the Indigenous People o NCIP ang kanilang aplikasyon para sa CADT sa may 32,000 ektarya ng lupaing ninuno ng mga Hanunuo sa Mansalay at Bulalacao. Nasa antas na ito ng pagsasa-proseso sa pangunguna ng Special Provincial Task Force o SPTF, isang multi-agency body na siyang nag-aasikaso sa aplikasyon.

Sa pamamagitan ng isang Pahayag ng Pagtutol na pinagtibay sa kanilang Pangkalahatang Asembliya na ginanap sa Sitio Banti, Brgy. San Roque, Bulalacao noong ika-25 ng Pebrero, 2008,- iginiit nila ang mga karapatang nasasaad sa RA 8371 o IPRA, lalung-lalo ang probisyon sa free and prior informed consent. Isang pahayag na habang binabalangkas ng mga lider ay sinabayan ng pagda-daniw (ritwal) ng mga kababaihan at “gurangon” para umano maliwanagan ang isipan ng mga minero sa gagawin nilang pagwasak sa ating likas na yaman. Oo, kitang-kita ko nang gawin nila ang mga ito. Nandoon ako, e..

Kaya ngayon, Mangyan man o “Damuong” (tawag ng mga Hanunuo sa mga Kristiyano o taga-patag), kapag narinig natin ang salitang “Bulalacao Coal Mine” o “FF Cruz”, imbes na kumaripas ng takbo papauwi ay lumabas tayo ng ating mga tahanan at harapin sila nang mahinahon ngunit may tapang at paninindigan.

Hindi katulad noong tayo ay mga bata pang nagpapatintero sa liwanag ng buwan!

Friday, February 22, 2008

Si Karyo at ang Pulitikong Ayaw Kong Pangalanan

Tawagin na lang natin siyang “Karyo”. Ayon sa ilang kuwento si Karyo daw ay dating bilanggo at marami raw napatay bago siya napadpad sa lugar namin. Sa kabila nito, ang mga batang kasing-edad ko noon ay itinuturing na ordinaryong tao lang si Karyo. Hindi namin siya kinatatakutan. Oo, isang karaniwang mamamayan lang si Karyo sa mga karaniwang araw. Maliban na lamang kapag Mahal na Araw o Biyernes Santo, kung kailan siya ang bida sa aming mga musmos na uzi(sero) noon.

Lumilibot siya sa buong baryo at mag-isang nag-pipinitensiya. Naglalakad sa ilalim ng matinding sikat ng araw habang hinahampas ang duguang katawan. May alalay pa siyang taga-hiwa sa likod ng blade kundi man ay basag na bote. At paminsan-minsang rumurositas sa pag-haplit sa likod habang naka-dapa’t nagdarasal si Karyo sa bungad ng aming kapilya at bawat bisita (“kubol” ang tawag namin.) na kanyang madaanan.

Iwan muna natin si Karyo. Naniniwala ka ba na sa mga Mahal na Araw lamang higit na napa-dadalisay ang ating pananampalataya at espiritwalidad? Hindi muna natin pag-uusapan dito ang iyong tugon sa tanong na iyan. Pero siguro ay maniniwala ka kung sasabihin ko sa iyo na kung gaano ka-sigla ang ating espiritwalidad,- kagaya ng gulong ng ating sasakyan ay dapat tsine-tsek ap natin ito tuwing tayo ay magbibiyahe. Kaya kumbaga, ang mga Mahal na Araw ay ang pinaka-angkop na panahon kung kailan available ang “vulcanizing shop” (“bulkitan” ang tawag namin) kung kinakailangan natin ang natatanging tulong. Dapat na regular nating sinisiyasat ang kargang hangin ng ating gulong,... pati ang reserba.

Simple lang kung bakit. Una, dahil sa kasaysayan ng Kristiyanismo ay umaawas ang kuwento ukol sa mga tao o personalidad na sa ngalan ng espiritwalidad at pananampalataya ay gumawa ng kabuktutan at nagsasabi ng kasinungalingan. Kagaya ng buktot na’y sinungaling pang pulitikong nasa isip ko ngayon (pero‘di ko sasabihin sa inyo kung sino!). O kaya ay yaong mga katulad ni Karyo na sinusugatan ang sarili sa ngalan ng espiritwalidad.

Sa ibang lugar nga (bagama’t hindi sa mga Kristiyano), may mga taong hindi naliligo nang kung ilang taon upang umano ay patunayan ang kanilang pagmamahal sa Diyos. Hindi ba’t may anti-Communist vigilante group noon sa Mindanaw na sa ngalan ni Kristo ay pinupugutan ng ulo ang bawat nabibihag nilang NPA? Sabi nga ni Sr. Melanie Svoboda, SND sa isa niyang lathalain, “History is clear: the spirituality of Christians has not always been healthy. On the contrary it has been sick. Very sick!”. Lahat nang ito sa ating akala ay pagsunod kay Hesus ngunit sa katotohanan ay hindi naman pala.

Ikalawa,- ako, ikaw, si Karyo. Pati ‘yung pulitikong ayaw kong pangalanan,.. lahat tayo,- ay inaasahan ni Hesus na maging kanyang disipulo. Kaya mahalagang palagi nating sinisiyasat ang ating katayuang pang-espiritwal. Sapagkat kung gaano ka-authentic ang ating pananampalataya ay ganoon tayo ka-epektibo sa ating pagiging disipulo,- sa ating tahanan, lugar pagawaan, parokya, komunidad, at daigdig.

Huwag lamang sanang matali sa pamamaraan ni Karyo ang ating pagsasakripisyo ngayong Mahal na Araw. Sakripisyong kabilang ang pagbubunyag ng mga gawain ng buktot na pulitikong ayaw kong pangalanan!

---------------

(Kumbaga sa pelikula ay advance screening ito. Lalabas pa lamang ang sulating ito sa AVSJ Bigkis Balita sa kanyang edisyong pang-Mahal na Araw ngayong Marso 2008)

Thursday, February 21, 2008

"Enter the Dragon": Trenta'y Singko Anyos Na

Kung mayroong pelikulang halos may dalawampu’t-limang ulit ko na ‘atang napanood (at patuloy pang pinapanood sa DVD) ay ang “Enter the Dragon” ni Bruce Lee. Ang pelikulang ito na idinirehe ni Robert Clouse ay una kong napanood sa Golden Gate Theatre ng pamilya Castillo. Ito ay ang lugar na kinatatayuan ngayon ng Novo dito sa San Jose.

Maliban kay Lee, gumanap din dito ang mga Hollywood stars na sina John Saxon, Jim Kelly, Robert Wall, Anna Capri at ilang Chinese actors sa pangunguna ni Kien Shih sa papel na Han. Ang martial art film classic na ito na may original title na “Blood and Steel”ay isinulat ni Michael Allin at prinodyus ng Warner Brothers exactly 35 years ago. February rin noon taong 1973 nang ito ay matapos i-shooting at ini-release noong August 19 nang nasabi ring taon sa Amerika. Huwag na ninyo akong tanungin kung anong grade ako nang una ko itong mapanood. Ang masasabi ko lang, me kadobol pa ang pelikula noong araw. Isang Tagalog at isang English.

Hindi ko ikukuwento dito ang synopsis, plot, sequels, fight scenes, o iba pang detalye’t inside story tungkol sa “Enter the Dragon”. Gusto ko lang ibahagi sa inyo na ang “Enter the Dragon” o si Bruce Lee in particular ay “ipinakilala” ko noon pa sa aking katorse anyos na ngayon na panganay at kaisa-isahang anak na lalaki. Kagaya nang kung papaano halimbawa “ipinakilala” sa kanya ng telebisyon o media si Bugs Bunny at ang Disney World, hanggang kay Tim Duncan at ang NBA, si The Undertaker at ang WWF,- nang hindi ko alam. Sa mga pagkakataong nakakaligtas siya sa aking “parental guidance”.

Unang niyang nakilala si Lee,- hindi lamang bilang isang martial artist kundi isang philosopher, sa kauna-unahang librong iniregalo ko kay Yobhel na may pamagat na “Letters of the Dragon -Volume 5” noong graduation niya sa San Jose Pilot Elementary School. Ito ay isinulat nina John Little at ng balo ni Lee na si Linda Lee Cadwell. Isang regalo na naglalayong maging intresado siya sa martial art partikular sa Jet Kune Do, imbes na sa cosmetology at iba pang kaugnay na interes, bagama't nasa kanya na iyon kung 'yun talaga ang gusto niya. Pero sa halip na sa Kung Fu siya magkahilig ay sa Pilosopiya siya naging ganado. Mabuti na iyon kaysa sa iba pa!

Kadalasan, may nais tayong mangyari sa ating mga anak na hindi natutupad ayon sa ating inaasahan. Ang mahalaga ay kung papaano tayo nakikipag-ugnayan sa kanila at sa bawat events of our life .. bilang mga ama ng tahanan. Kagaya ngayon, maikuwento ko lang,- hindi namin pagsasawaang panoorin ng sabay ang “Enter the Dragon” o kaya ay patuloy itong pag-usapan kapag walang ibang magawa,- kapag nag-aasaran ... kapag naghaharutan. Sabi nga ni Bruce Lee, “Life is a constant process of relating”.

Wednesday, February 20, 2008

Mahirap Magmahal ng Mahirap

Valentine’s Day kamakailan at kung may pinaka-hot and best selling topic sa panulaan, nobela, self-help books, theological treaties, awitin, homiliya, commercial, talk show mula sa iba’t-ibang kultura sa planeta, ay ang salitang “love” o “pag-ibig”.

Ang pag-ibig ay paksang hindi nagagasgas pero gasgas na at patuloy pang ginagasgas. Ang gulo ko ‘no? Pero sa usapin ng pananampalataya, kung may mga bagay na mahirap maunawaan at maintindihan ngunit naglilinaw ng ating pagkilala, pagkakatagpo at pananampalataya sa Diyos, iyan ay tinatawag na misteryo.

Sabi nga nila, “Love is the most used and abused term in the dictionary”. Salitang mabilis mamutawi sa bibig ng isang Kristiyano kahit tungo sa kahulugang batay lamang sa kanyang pansariling kagustuhan at adhikain,- sosyal, pampulitika man, pang-kultura o pang-ekonomiya. Pinipilit tayo ng ilang makapangyarihang tao sa lipunan na lapatan ang salitang “pag-ibig” ng kahulugang kinakatigan lamang ng kanilang uri.

Halimbawa, kapag may negosyanteng naglalagay ng bubog (o anumang elemento) sa kanilang tindang asukal (na inireport namin sa DZVT kamakailan) at iba pang gumagawa ng pandaraya ay sinabi mong unawain na lang sa ngalan ng “pag-ibig sa kapwa at/o kaaway”, bilang biktima ng situation of injustice ay hindi kita mauunawaan. Gaano man ako ka-banal o ka-makasalanan. Lalung-lalo na kung ang bini-biktima nila ay ang ibang tao,- yaong mga mahihirap, walang tinig at walang pangalan sa lipunan.

Totoo, maaari mong ibigay ang iyong kabilang pisngi kung iyong nanaisin subalit kapag ang pananampal (pagmamalabis/pagpapahirap) ay ginagawa sa harap mo sa iyong kapwa,- lalung-lalo na yaong mga hamak at aba, kung tumatalima ka sa Diyos sa atas na “mahalin mo ang iyong kapwa …” ay ‘di mo hahahayaang sila’y mapahamak o masaktan.

Hindi ba’t ang tumayo at ipaglaban ang kapwa ay pagpapakita ng dakilang pag-ibig sa Diyos? Kabilang na yaong mga kababayan nating biktima ng panlilinlang ng mga pinuno ng ating pamahalaang lokal. Sabi nga ng isang theologian, “Anger is NOT the opposite of love, it’s selfishness”. Ang galit ay maaaring maging aksyon ng taong nagmamahal sa kapwa ngunit kaylanman, ang isang taong maka-sarili ay hindi tunay na nagbabahagi ng pag-ibig sa tunay na kahulugan nito.

Sabi pa nila (kadalasan ng mga tiwaling lider at kanilang mga propagandista!) huwag daw tayong magalit o magsalita ng masama sapagkat ang taong umiibig ay hindi nagagalit. Ipasa-Diyos na lang daw natin sila at ipagdasal sapagkat ang pag-ibig daw ay nagpapatawad. Ewan ko pero ang pag-ibig, kagaya ng pagmamahal ni Nanay, ay hindi lamang nang-aalo ngunit ito rin ay namamalo!

Misteryo talaga ang pag-ibig. Hindi mo malaman kung ito ay naghahatid ng problema o solusyon, panlipunan man o personal, kolektibo man o indibidwal. Kasi nga ang pag-ibig ay may iba’t-ibang pamamaraan, hugis at anyo.

Basta ako, naniniwala sa sinabi ni Hugh Bishop:”Love is not an emotion. It is a policy’. Kaya pala tunay na mahirap ang magmahal. Sa Roma 12:9-21 ay hinahamon tayo na maging tunay ang ating pag-ibig anumang pamamaraan ito, hugis at anyo. Dito rin ay inaatasan tayo na huwag magmataas, kundi makisama sa mga mahihirap at “mamuhay nang marangal sa lahat ng panahon….”

Kumbaga, ang pag-ibig ay parehong nagpapahirap at nagpapagaan ng buhay. Layunin ng buhay na tayo ay matutong umibig, gaano man ito kahirap. Therefore, loving is a skill we must learn in life.

Kung ating mamahalin ang mga mahihirap, inaapi at pinag-sasamantalahan at kongkreto tayong tumutugon sa kanilang mga problema at suliranin, inihahayag natin sa kanila at kinikilala ang kanilang kahalagahan sa lipunan. Hinayahaan din nating matuklasan nila na sila ay mahalaga at natatangi. Madali at hindi mahirap mahalin ang mga mahihirap sapagkat marami sila at hindi mahirap hanapin. Nandyan lang sila sa tabi-tabi. Hindi kagaya ng dream girl o kaya ay prince charming mo. O kaya ng mambabatas mo na mas marami pang naitalang travel abroad kaysa sa pag-papanukala ng mga batas na national in scope.

Siyempre pa, hindi ito ang paksa ng pag-ibig na ating napapanood sa mga TV show tuwing Valentines Day, kundi yaong may kinalaman sa date, lovers, dinner by candle light, hotel at motel at iba pang romantisismo. Ang pag-ibig sa kapwa : mga inaapi, pinagsasamantalahan at mahihina,- ay ang pang-araw-araw na panawagan sa atin ni Hesus.