Sablayan, Angat Na!

Isang makatang Aleman na ang pangalan ay Baron Friedrich von Hardenberg na lalong kilala sa kanyang penname na Novalis at sumulat ng klasikong “Hymns to the Night” (na batay umano sa kanyang mga mystical vision habang nasa harap ng puntod ng kanyang yumaong asawang si Sophie )  ang nagsabing “ Elevation is the most excellent means I know of to avoid fatal collisions..” Tama nga naman sapagkat kung segundo na lang ay magsasalpukan na ang dalawang rumaragasang sasakyan sa highway, at ang isa ay aangat lampas sa bubong ng isa, maiiwasan ang aksidente at walang mapapahamak. Gayundin naman, ang pagsulong at paglago na walang pag-angat ay hindi sapat lalung-lalo na sa larangan ng lokal na ekonomiya. Anumang sumusulong at lumalagong bagay ay maaari pa ring sumalpok sa isang bagay, moving man o stationary.

Isa sa mga dahilan sa aking palagay kung bakit bansot pa rin ang pag-unlad ng ating lalawigan sa saktong 6 na dekada mula nang ito ay itatag ay dahil hindi tayo nag-e-elevate. Hindi nailalatag ng mga namumuno sa lalawigan ang kanilang blue print o road map, kung meron man, tungo sa hangaring pag-angat  ng ating mamamayan. Kaya maliban sa walang puknat na drag race ng  bangayan sa pulitika, sa kakapusan ng serbisyo sa elektrisidad at sa mga inprastruktura, ang kabi-kabilang batuhan ng akusasyon at asunto at kakulangan ng pananaw sa progreso at kaunlaran, ang mga pangunahing dahilan kung bakit hindi tayo maka-akit ng investor kaya atrasado pa rin tayo sa maraming aspeto. Ngunit lisya din naman kung ang mga mismong pulitiko ang mga negosyante ay ginagamit ang kanilang political clout, authority and power para kontrolin ang lokal na ekonomiya upang kumita at yumaman.

Isa sa mga kasalukuyang instrumento na upang matiyak na ang proverbial na elebasyon o pag-angat na ibig turan ni Novalis ay ang Rapid Economic Appraisal (REA) na bahagi ng Local and Regional Economic Development Plan o LRED implementation ng Department of Trade and Industry (DTI). Ipinagmamalaki ng mga taga-Sablayan ang pagkakaroon ng mga tuntungang lokal na batas tuon sa pag-papaunlad kagaya ng isang maliwanag at tinutupad na Executive-Legislative Agenda (ELA). Tanging ang ating bayan lang sa buong lalawigan ang may sinusunod  na Local Investment Code kaya malaki ang potensiyal nito sa pang-ekonomiyang pag-angat kaya nga ito ang ginawang pilot  municipality ng DTI para sa LRED sa lalawigan.

Noong ika-21 hanggang ika- 22 ng Nobyembre 2012 ay ginanap sa Sablayan Convention Center ang pagsasagawa ng LRED. Dinaluhan ito pangunahin ng mga negosyante, lider-kooperatiba, mga kinatawan ng mga entrepreneur sa munisipalidad ay dumalo at bumalangkas ng plano. Nauna rito, bago pa pumasok ang taon ay nilikha na ng Punong Ehekutibo ang isang tanggapan na tututok dito na tinawag na  Local Economic and Investment Office o LEIPO na pinamumunuan ng Municipal Economist na si Ms. Erminda  V. Vicedo. Noong ika-31 ng Oktubre ay itinatag ni Alkalde Eduardo B. Gadiano ang EO No. 2012-013, S. of 2012 na lumilikha sa Technical Working Group (TWG) para sa LRED na dumalo rin sa gawain. Sa Planning-Workshop, inihanay ni Municipal Planning and Development Officer (MPDO) Ms. Muriel M. Reguinding ang Socio-Economic Profile ng bayan.  Sabi ni Mayor Ed sa nasabing Kautusan, “It is the objective of the Municipality of Sablayan to promote the emergence of vibrant and ecologically sustainable economy which will trigger pro-poor growth and ultimately better living conditions  for the majority of the population.” Pinadaloy ang LRED Planning nina Madam Fe Banayat, DTI Provincial Director at Ms. Olivia Palomaria, Business Development Service facilitator na tinap ng DTI at ng ating LGU para sa planning workshop.

Hindi katulad ng dati, bukas ngayon ang bayan sa pagpapaangat ng lokal na ekonomiya. Ito lamang taong ito, tatlong bangko ang itinatag na sinyales ng nasabing paglago. May mga kilalang establisimyento o chains na rin na nagpahayag ng kanilang interes ng pag-nenegosyo dito. May economic projection ang ating LGU sa aspeto ng agro-industriyal, turismo, transportasyon, property development at institutional development. Dito rin matatagpuan ang mga pinaka-mauunlad na kooperatibang pang-magsasaka sa Kanlurang Mindoro. Ang pag-angat na ito ay masasalamin hindi lamang sa aspeto ng kalakal at pananalapi kundi maging sa pamamahala. Two- time winner tayo ng Seal of Good Housekeeping para sa 2011 at 2012 na iginagawad ng DILG kaya nga naka-Silver Award tayo sa Seal. Kasama rin tayo sa Top Three sa on-going selection pa para sa Gawad Pamana ng Lahi sa Municipality Category sa buong Pilipinas. Kapag na-kopo natin ang unang puwesto, sa termino ni Novalis, mag-e-elevate o aangat na naman tayo. Ang LRED nga pala ay isang participatory approach at action-oriented na proseso ng planning at implementasyon na kung saan ang public and private stakeholders ay tulong-tulong na gumagampan upang mapa-angat ang kondisyon ng ekonomiya at employment sa isang lokalidad. Konsultasyon at diyalogo an pangunahing susi sa anumang balaking pag-angat. Ito ang runway ng lahat ng kaugnay na proyekto at aktibidad.

Balikan natin ang punto ni Novalis. Anumang pag-angat o elevation ay katiyakan ng pagiging secure. Kapag tayo ay makalilipad, hindi na tayo mahahatak pa pababa ng mga walang pakpak na higanteng alimango.  At kapag tulad ng ibong manlalakbay tayo ay sama-samang lililipad, malalayo tayo sa matagal nang nagtatagisang mga lobo at imposible nang sumalpok pa tayo sa Bundok ng Kalbaryo ng kahirapan…..

---------

(Photo: Sablayan Herald)

P-Noy sa Mamburao

Bumisita nga kaninang umaga sa Mamburao si Pangulong Benigno S. Aquino III at nakakalungkot sapagkat tuwiran na ngang nabahiran ng pamumulitika ang ika-62 na Anibersaryo ng Pagkakatatag ng ating probinsya. Pero mayroon din naman mga silahis (Trans. “rays” hindi “gays”!) ng pag-asa na dapat ikatuwa ng ating mga ka-lalawigan. Sa kanyang as usual na emotionally charged na talumpati, inilitanya ni Gov. Josephine Ramirez-Sato ang mga naging achievement ng lalawigan. Ang pagkakapanalo ng Kanlurang Mindoro ng Seal of Excellence in Good Governance, ang One Laptop per Grade IV Pupil Program, Mangyan Empowerment Program at iba pa na malaki rin ang naitulong sa mga mamamayan. Bago sa kanyang pambungad ay kanyang sinabi na dadalawang pangulo lamang ng bansa ang naka-rating sa kapitolyong bayan sa panahon ng kanilang panunungkulan. Una ay si Cory Aquino noong 1991 at ikalawa ay si P-Noy na bugtong niyang anak na lalaki. Natural na bukod sa pagbibigay ng trivia, may ibang dahilan na alam n’yo na kung bakit ito binanggit ng ating punong lalawigan.

Ang pagdiriwang ay walang dudang nalahukan ng pamumulitika at dito ako unang nalungkot. Hindi na mabubura sa ating kasaysayang lokal na ang pagbisita ng pangulo para sa okasyon ay nalahukan ng proklamasyon ng mga tatakbong kandidato mula sa Partido Liberal (LP) ni P-Noy mula Magsaysay hangang Lubang. Dito sila nanumpa ng katapatan sa partido, nag photo ops sa presidente (na maaari nilang ilagay sa kanilang tarpaulin sa panahon ng kampanya), at nakipag-kamay. Wala po akong problema dito kung ito po ay ginawa labas sa pagdiriwang ng makasaysayang anibersaryo.  Kung ito ay hindi isinakay sa okasyon.  Hindi man obvious, ang pangyayaring ito ay nag-iiwan ng mensahe sa likod ng ating mga utak, na nagpapalagay na hindi ito naging tunay na benyu ng pag-uugat sa kasaysayan at pagkilala sa mga taong nagsumikap upang humantong tayo sa lampas na anim na dekada bilang nagsasariling probinsya. At dahil nga isinabay dito ang proklamasyon at naging partisan political event ito, naisa-isang tabi, sinasadya man o hindi, ang mga naging pagsusumikap ng mga hindi kapanalig sa pulitika ng mga kasalukuyang namumuno sa lalawigan.

Kung sinadya ngang hindi bigyang puwang dito ang mga karibal sa pulitika ni P-Noy, isa lamang ang malinaw: Nagdedeklara ng giyera ang Malakanyang laban sa mga grupong pulitikal dito sa atin na kakampi ni dating Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo. Masasalamin naman natin ito sa talumpati ng pangulo na hanggang sa ngayon ay hindi pa rin tumigil sa pagpapatutsada kay GMA at sa mga kampon nito, habang nag-ulat ng mga programa at proyekto sa ilalim ng kanyang kasalukuyang administrasyon. Sa ganito, hindi naging tapat ang mga naging organisador sa tema ng anibersaryo na “Arawatan” na mula sa salitang Hanunuo na ang ibig sabihin nga ay “pagkakaisa”. Hindi pagkakaisa ang tawag sa mga taong pinagbubuklod sa isip at gawa ng paging sila-sila. Kaya siguro malisyosong binigyang-kahulugan ng mga katunggali nila sa pulitika ang “Arawatan” na umano’y pinaikling “araw ng mga kawatan”.

Para sa akin, uulitin ko, nagdeklara na ng giyera si P-Noy laban sa mga aniya’y “tiwaling kakaladkad sa atin”. At alam na natin kung sino ang kanyang pinatatamaan dito. Nagbigay pa siya ng tugon, bagama’t hindi niya idinitalye, sa dalawang malalaking sumbong sa kanya ng gobernadora. Ang usapin ng exclusive contract sa kuryente at ang paglilinis ng hudikatura na alam na natin kung kani-kaninong mukha ang nasa likod ng nasabing mga usapin. Hindi mapasisinungalingang nasa opensiba ngayon ang posisyon, kumbaga sa giyera, ng grupo ng gobernador kung suportang pampulitika ng pambansang pamahalaan ang pagbabatayan.

Totoo ba ang mga ipinangangalandakan sa radyo ng mga tagapagsalita ng probinsiya na hindi pinahintulutan ng PSG at PMS magkaroon ng bahagi sa presidential visit ang kabilang paksyong pulitikal sa lalawigan? Ayon sa ulat, ipinatanggal daw ng PSG at/o PMS ang mga tarpaulin ng mga ito. Hindi ko alam kung totoo ito. Ang tanging alam ko lang, hindi isinama sa programa kahit na i-welcome man lang si P-Noy ang alkalde ng Mamburao at ang nanay niyang kinatawan naman sa Kongreso ng lalawigan, na alam nating lahat na malapit na kaalyado ng dating pangulo. Ito ay isang media event pero limitado lamang ang mga  nag-cover nito. Ano ang implikasyon ng aksyong ito ng Palasyo sa ating lokal na halalan sa 2013? Hayaan na lang muna natin siguro, tiyak naman na ang mga botante o mga mamamayan ang magpapasya kung sinu-sino ang gusto nilang maluklok. All politics is local, sabi nga. Sa dulo ng bolpen ng COMELEC na lamang ito pagpapasyahan. Ipanalangin na lang natin na maging payapa, tapat, malinis at may kredibidilad ang susunod na eleksyon.

Emosyonal na umapela ang gobernadora sa kanyang talumpati, “SAMAHAN MO KAMI MAHAL NA PRESIDENTE, SA PAGLABAN SA PAMIMINA SA KABUNDUKAN NA NAKAAAPEKTO SA AMING MGA WATERSHED. SAMAHAN MO KAMI SA LABAN NA YAN..” Sa bahaging ito ng talumpati ng gobernadora ako na excite at kinilabutan. Dahil nga aktibista ako para sa kalikasan, excited akong malaman ang magiging tugon dito ng pangulo at kinilabutan sapagkat alam ko na ang pangulo ay may pagkiling sa industriya ng pagmimina. Importante ang ating mga kanlugang tubig o watershed. Ito ay isang natural support ecosystem na proteksyon natin sa mga pagbaha. Sa operasyon ng minahan, tiyak na mawawasak ito at mauuwi tayo sa delubyo. Dapat nating ipanawagan sa pamahalaang pambansa ang pagkansela ng ECC (Environmental Compliance Certificate) ng Mindoro Nickel Project sapagkat hindi binigyang diin sa proseso ng EIA (Environmental Impact Assesment) ang pag-aaral sa sitwasyon at kalalagayan ng ating mga watershed. Kasabay nating panawagan ang pag-revoke ng mineral production sharing agreement (MPSA AMA-IV-097 at MPSA-AMA-IVB-103) dahil nga sa pinsalang maidudulot nito sa ating mga kanlungang tubig. Isa lang ang malinaw, kasama sa dapat nilang pag-debatehan sa 2013 ay ang isyu ng mga mining application tulad nito sa mga lugar na sakop ng lalawigan.

Nakalulungkot dahil tila smokers’ cough lamang ang isinagot ni P-Noy sa apela sa watershed at sa mining….

---------
(Photo: Bel Cunanan's Political Tidbits)

Arawatan 62

Naniniwala ako sa sinulat ni Paul Veyne na, “An event becomes an event only because of the context in which it is situated.”  Isang malaking event ang kasalukuyang ginaganap na selebrasyon ng Ika- 62 Taon ng Pagkakatatag ng Kanlurang Mindoro. Sa kapitolyong bayan ng Mamburao sa kasalukuyan, mula Nobyembre 5 hanggang 15, ay hitik sa mga gawain at aktibidad, presentasyon at programa para sa naturang pagdiriwang. May karnabal at trade and job’s fair, fun run at ball games, mga parada at sayawan sa kalye, rodeo, timpalak pagandahan, at iba pa. Natural, mayroon ding  Banal na Misa ng Pasasalamat. Inaasahan ding magsasalita si Pangulong P-Noy sa Capitol Plaza sa huling gabi ng selebrasyon. Inaasahan sana na sa pagkakataong ito ay maipamamahagi na ng president ang matagal nang inaasam na Certificate of Ancestral Domain Title (CADT) ng mga Mangyan Alangan sa Sta. Cruz at Sablayan pero mukha yatang mauunsyami ito sapagkat may naka-bara pa sa mga pambansang ahensiya na magpu-proseso nito. Ito ang pinakahuling update na nasagap ko sa tangapan ng National Commission on the Indigenous Peoples o NCIP Region IV noong kami ni Konsehal Ruben P. Dangupon, kinatawan ng mga Mangyan sa Sangguniang Bayan ng Sablayan noong ika-29 ng Oktubre ng kasalukuyang taon. Ang sitwasyon ng mga Mangyan, ang poorest of the poor ng Mindoro, ay isang halimbawa ng konteksto sa sitwasyong sinasabi ni Veyne.

Taong 1950 nang hinati ang isla ng Mindoro sa dalawang lalawigan, ang Silangan at Kanlurang Mindoro. Tumatanda na tayo pero ang ating kamulatang pulitikal ay hindi pa rin sumusulong. Kunsabagay, hindi nga naman siguro talaga mahalaga para sa atin ang magkaroon ng kamulatang ganito, dahil kung mahalaga ito sa atin, ito sana ang unang pinupuntiryang tugunan ng mga organisadong samahan sa atin. Sa aspetong ito, paumahin po, ay tumatanda tayo nang paurong. Wala tayong kamulatang pulitika na umusbong mismo sa pinagsama o kolektibong kaisipan ng mga mamamayan lalo na sa batayang sektor ng lipunan. Ang kamalayang pulitika sa Kanlurang Mindoro sa pangkalahatan ay hinuhubog at itinatakda ng mga pulitikal na pangkatin lamang. Kung meron man, sabog ito at hindi kagaya ng mga kuyay o elders ng mga Alangan na parating nakabatay sa kanilang kultura ang mga kustomaryong desisyon at pulitikal na pagpapasya. Bagamat hindi maiaalis na mayroon na ring bahid ng kaisipang patag ang ilan sa kanila.

Kung matutuloy sana ang seremonyal na pamamahagi ng titulo ng mga Alangan sa Mamburao sa a-kinse, lalong magiging relevant at angkop ang tema ng anibersaryo na “Arawatan” na mula  sa salitang Hanunuo na ang kahulugan sa atin ay “pagkakaisa”. Siyanga pala ang katumbas ng “Arawatan” sa mga Alangan ay “Kaisaan” at “Fakasadian” naman sa mga Taobuid. Kung bakit salitang Hanunuo ang pinili ng mga organisador ay hindi ko alam. Dito sa Sablayan, nang aming tipunin ang mga lider katutubo noong Setyembre, sa isang palihan na mismong pinadaloy ni Meyor Ed Gadiano, para pagpasyahan ang magiging tema ng aming mga susunod na mga aktibidad ay humanap sila at pumili ng isang salitang komon o pareho nilang ginagamit na ang kahulugan iisa para sa kanila. Sa resulta ng workshop lumabas ang salitang “Safaka”, na parehong sa mga Alangan at Taobuid ang ibig sabihin ay “running water” o “ilog na dumadaloy ng patuloy”.  Ang “Safaka” ay maaaring maging acronym din ng Sablayan Fakasadian-Kaisaan na pwedeng maging tawag sa pinaplantsa pang Pambayang Konseho ng Tribo dito sa amin. Sa pagkakaroon ng ganitong Konseho, ang simbolikong 9-figure Mangyan tableau sa aming Plaza ay magkakaroon ng buhay, figuratively speaking s’yempre!

Sa kanyang program sa radyo noong Sabado sa Radyo Natin si Bokal Roderick Q. Agas ng Ikalawang Distrito ay may ibinibidang isang proyekto para sa mga nasa elementaryang batang Taobuid sa Poypoy, Calintaan. Ito ay pagpapagawa ng isang dormitory para sa Mangyan pupils upang sa mga araw ng pasukan kung kanilang nanaiisin ay maaari na silang pansamantalang doon mamalagi o tumira. Lalo na kapag panahon ng bagyo at kalamidad. Higit apat na oras ang nilalakad ng mga bata, binabagtas ang mga mapanganib na bundok, ilog, talampas, lambak at iba pang anyong-lupa araw-araw (Parang nasa HEKASI lang?) upang makapag-aral. Proyekto ito na kanya ring ibinubukas ang pagtulong, kumakatok sa puso ng mga nais tumulong. Kaugnay nito ayon kay Bokal Rod, nagprodyus sila ng isang documentary film o video na tumatalakay sa sitwasyong ito ng mga katutubo. Sa akin lang, sana ay magkaroon ng pagkakataon na mapanood ito ng pangulo sa kanyang pagbisita sa gabi ng a-kinse. Magbubukas din ito sa kamalayan nating lahat kabilang ang ating mga bisita sa isa ngunit tunay na konteksto ng mga unang tao sa isla ngunit mga pinaka-aba nating mamamayan.

Para maisa-konteksto ang sitwasyon at pangarap ng mga Mangyan sa ika-62 anibersaryo ng ating lalawigan, magkaroon man lang sana ng kahit isang gawain na nagtatampok sa kanila. Bakit naman hindi e salitang Mangyan ang pinili nilang tawag sa nasabing selebrasyon. Tiyak malaking halaga ang gugugulin dito mula sa salaping-bayan. Sana kahit papaano ay may kamulatan at hindi lamang kasiyahan at serbisyo ang kanilang ialay sa tao, when we are 62…

(NB : Sa pinakahuling balita, matutuloy na ang distribusyon ng CADT sa mga Mangyan Alangan sa gabi ng kulminasyon at mismong si P-Noy ay mamahagi nito ayon sa NCIP. Salamat naman.)

--------

(Photo: occidentalmindoro.ph)

James Bond, Singkuwenta Na

Bihira siguro ang kalalakihan (at kahit kababaihan) na ka-edad ko ang hindi naimpluwensiyahan ni James Bond noong sila ay bata pa. Dumukwang at tumingkayad din ako sa mga takilya ng Levi Rama at Golden Gate, mga kilalang sinehan sa San Jose, para panoorin si Sean Connery at si Roger Moore. Pero ang mga pelikula ng mga huling James Bond na sina Timothy Dalton, Pierce Brosnan at Daniel Craig ay hindi ko na napanood. Habang nagkaka-edad na pala ang tao, nag-iiba na rin ang kanyang panlasa sa maraming mga bagay. Siyempre, hindi ko na inabot ang “Casino Royale” ni David Niven. Limang taon pa lang po ako noong 1967 ‘no?

Pati nga ang mga James Bond ispup ni Dolphy ay hindi ko pinalampas kagaya ng “Dr. Yes” at ang tatlong episode ng “Dolpinger” noong late 60’s. Pati na rin ang mga ala-James Bond na pelikula na tampok si Tony Ferrer  bilang Tony Falcon, ang Agent X44.

Pero teka, naiiba raw ang bagong James Bond na may pamagat na “Skyfall” na pinagbibidahan ni Craig at idinirehe ni Sam Mendes at prinudyos ng Eon Films na unang ipinalabas sa Tate noong Oktubre 26, ngayong taon. Sabi ng marami, iba raw si James Bond sa “Skyfall”. Mahina, nasusugatan, umiiyak, nagkakamali. Dalawang beses raw siyang tinamaan ng bala na kahit kaninong James Bond movie ay hindi makikitang nauubusan ng bala at nasasapol ng kalaban. Dito ay  senior citizen na si James Bond kaya siguro medyo slow down na siya sa dati niyang mga kinahuhumalingang apat na “G” : guns, girls, gadgets at glamour, habang ang marami sa kalalakihang Pinoy,  anuman ang edad, ay full speed pa rin sa mga ito.

Sabi ni Ronan Wright sa kanyang film review na mababasa natin sa sulating ito, mas tunay na tao raw si James Bond dito. Sa katunayan, ayon pa sa sulatin ni Wright, aprobado daw ito ng Vatican. Sa isang artikulo na lumabas sa L'Osservatore Romano, ang opisyal na pahayagan ng Simbahang Katolika, ang karakter dito ni 007 ay, “more human, capable of being moved and of crying: in a word, more real". Kapag ipinalabas ito sa Maynila sana ay may pagkakataon na mapanood ko ito sa wide screen. Pero mahal na kasi ang sine ngayon. Hindi kagaya noon na may singkuwenta sentimos ka lang ay puwede ka nang pumila sa Golden Gate Theatre na kung minsan ay nakakatalilis pa sa takilyera.  Huwag na lang. Sayang ang pera. Hihintayin ko na lang ito sa suki kong Muslim sa palengke.

Kung may pinakamahalagang bagay na aking natutunan kay James Bond, ito ay ang katotohanang ang lahat ng ating misyon sa buhay ay hindi lamang para sa atin. Para kay Bond, ang bawat misyon ay para sa kanyang Reyna at sa Englatera. Tayo naman ay para sa ating pamilya at sa Kanlurang Mindoro. Ikalawang importanteng bagay na aking natutunan sa kanya ay ang manalig sa mga eksperto sa mga bagay na hindi mo alam. Sa “Goldfinger”, hindi niya malaman kung papaano na diffuse ang bomba at ipinaubaya niya ito sa isang may higit na kaalaman ukol dito. Dito sa atin, tanging mga negosyante at pulitiko (o negosyanteng pulitiko?) lamang ang tinitingala at hindi ang mga alagad ng agham, alagad ng sambahan, alagad ng sining, at iba pa, mahiram lang sa isang kanta ni Gary Granada. Ikatlo at pinaka-mahalaga, si James Bond ay hindi nawawalan ng pag-asa. Hindi ba sa “Thunderball” ay na-trap siya sa isang akwaryum na puno ng mga gutom na pating pero hindi siya sumuko. Atrasado man ang pag-unlad ng lalawigan ay umaasa tayong darating ang araw ay atin itong mapagtutulungan sa pamamagitan ng mga taong tapat na nasa pamahalaan.  

Ang hindi ko lang natutunan kay James Bond ay ang kanyang direktang pagbibigay ng punto kapag nagsasalita. Wala na siyang paliguy-ligoy, tamaan ang dapat tamaan, masaktan ang dapat masaktan. Okey lang. Iba naman si James Bond at iba ako. Piksyon siya, totoong tao ako at akung-ako ako na kumakain ng pandesal sa umaga na alam nyo na siguro kung saan ko binibili!

At dahil ang kauna-unahang pelikulang James Bond na “Dr. No” na ipinalabas noong Nobyembre, 1962, singkuwenta anyos na ito ngayong akyat-manaog sa mga telon, sa mga paborito nating templo ng mga aninong de-kulay. Katulad ko....

--------
(Photo: Google Images)

When One Is Too Old for Politics

In Philippine political scene, age, too, is a determining factor. One particular trait of Filipinos is their strong respect for elders. This respect, aside from saying “po” and “opo”, is also translated into deeds. We allow them to wash dishes or cultivate the garden but we do not allow them to be involved in extra physical activities like chopping logs, climbing up mountains or lifting heavy loads. We want them to be productive but based only on their mental capabilities and physical capacities. More than anything, we expect words of wisdom, guidance and encouragement from them.

Aged men and women in our midst, our grandparents, are already accomplished individuals. They have nothing to prove of because they already defied history and were able to experience deeds more precious than any gem. They are already ready leaving behind us a legacy, especially those who spent most of their lives in politics.  My hail and praises to seasoned politicians who doesn't toy with the idea of fielding his/her relatives to political positions after their retirement and consequently build a dynasty. The true blue seasoned politicians have the capacity to share new insights and advice regarding present socio-political realities if they learned well their “Public Service-Not Business Gains 101” when they are still at their prime.

In the Expanded Senior Citizens Act of 2010 defines senior citizens as a “resident citizens of the Philippines aged 60 and above”. Do not get me wrong. I do not opine to say that aged men and women should keep off from the political arena or to occupy any political position. By all means they could of course join, not unless senility and infirmity hold them back, when they are no longer mentally and physically capable and that depends on how healthy they are.

As long as the any of the following early symptoms of dementia is not experienced by an aged prospective public servant, it’s alright:  apathy, difficulty concentrating, difficulty learning new information, difficulty walking, disorientation, impaired communication, insomnia, fatigue, memory loss, mild confusion, personality changes, poor balance, uncontrolled peeing, among others.

There are exemplary individuals who keep their mind constantly active and agile even if they are already old. We need politicians of sort and that is an exemption to the rule. Generally, we need them mainly as advisers, titular heads and think-tanks but not as a candidate neither a “performing” official. Any public servant whether s/he is in the executive, legislative or judiciary branches, s/he needs to be endowed with energy including sharp and quick decisions. He needs to attend to hectic schedules representing his/her office in various occasions outside and inside his/her area of responsibility.

Old and physically unable politician also tends to lean on to someone, most likely his/her immediate family members, even for his/her exclusive functions. Thus, seeds of political dynasty are unintentionally being planted and nursed.

But I am more worried in the result of physical infirmity in public eye. This would not cause much trouble if his or her team members and fellow public servants in a particular government where he/she belong know this limitation and cease from driving him or her too far. Large number of our voters or constituents belongs to the youth sector. Young as they are and greatly influenced by western media and culture, unjustifiably expect any public figure, including politicians, to look good, oozing with dynamism and smart. Anything less is a restrainer.

More often than not, aged politicians can no longer get along with the so called Generation X and they usually stick to their old mind sets rather than sway with the modern boys and girls. The old politician would surely have a hard time getting along with young people because they lack sufficient will and energy. This way, they lose their appeal electorally and politically.

I do not totally buy the idea of prescribing age limit to them but the politician must know exactly when s/he would retire. God gave us all power to know for ourselves when to quit or to stop in anything we do. Unluckily, some of the politicians trust more the power of their political patron or their party’s heads and the agitating words of their avid supporters (who usually are just using them for their own political, selfish ends) or allies than this inner power that the Almighty installed in all of us. 

The old and seasoned politicians have already proved their worth. He or she is already an over stretched rubber band that cannot be stretched further by pressures that could affect his or her already diminishing health. In doing so, we are breaking the great circle of his legacy and his moments of victorious achievements by just a snap of our fingers.

But on the second thought, I might follow what the former Indian army chief of staff  General VK Singh have in mind who advocated that a retirement age be fixed for politicians as in the case of other fields related to governance. In this interview he said that the older people can play the role of guides, but should give up active politics so that young and new politicians can enter or remain in the system. He said, “There’s a fixed retirement age for every other profession. .. But there is no such limit for a politician. There’s need to fix a retirement age for politicians as well.” The right retirement age if you are going to ask me is 75.

At 50, I am just thinking aloud even though I know that this idea would only land on a dustbin...

-----
(Photo: Niticentral.com)